De meest duurzame drijvende wijk van Europa,
ontwikkeld door bewoners
Wat is Schoonschip?
Een drijvende woonwijk in het Johan van Hasseltkanaal, een zijkanaal van het IJ in Buiksloterham, Amsterdam-Noord. In deze ecologisch en sociaal duurzame wijk wonen we sinds begin 2020 met 46 huishoudens op 30 arken. De helft van de arken is twee-op-één-bak, de drijvende variant van twee-onder-één-kap. En dan hebben we op één bak ook nog een gezamenlijke ontmoetingsplek gerealiseerd.
Tien jaar lang is er door de bewoners keihard gewerkt om Schoonschip te ontwerpen, ontwikkelen en te realiseren. Meer weten over de totstandkoming van ons project? Bezoek dan onze Greenprint.
Schoonschip ligt in Buiksloterham, een wijk in Amsterdam-Noord waar de robuustheid van oude industrie hand in hand gaat met duurzame nieuwbouwprojecten.
“Droom wordt werkelijkheid”
Het Parool, 2013
“Many people in Amsterdam dream of living on the water.”
Samengevat
- De waterwoningen zijn zeer goed geïsoleerd (EPC = maximaal 0) en zijn niet aangesloten op het aardgasnet.
- Voor de verwarming zorgen warmtepompen die warmte aan het water van het kanaal onttrekken (aquathermie) en we maken zoveel mogelijk gebruik van passieve zonnewarmte.
- Het tapwater wordt verwarmd met behulp van zonneboilers en warmtepompen; alle douches zijn voorzien van een installatie om warmte terug te winnen (WTW).
- We wekken onze eigen elektriciteit op met fotovoltaïsche zonnepanelen. Elke woning heeft een grote accu waarin tijdelijke overschotten kunnen worden opgeslagen.
- Alle woningen zijn aangesloten op een gezamenlijk smartgrid. Dit grid stelt ons in staat elektriciteit onderling slim uit te wisselen. Met 46 huishoudens hebben we slechts één aansluiting aan het landelijke energienet.
- Er is een gescheiden stroom voor de afvoer van grijs water (uit vaatwasser, wasmachine) en zwart water (uit toilet). In een pilot in samenwerking met Waternet wordt het zwarte water op termijn afgevoerd naar een bioraffinaderij, om het te vergisten en om te zetten in energie.
- Alle woningen hebben een groen dak dat minimaal 1/3 van het dakoppervlak beslaat.
- We delen elektrische auto’s, elektrische bakfietsen en e-bikes.
- Er is zoveel mogelijk gebruik gemaakt van duurzame materialen en duurzame installaties. Zie voor meer informatie onze Greenprint.
Schoonschip is een van Europa’s meest vooruitstrevende woonwijken op het gebied van slimme en duurzame energie. In deze all-electric wijk beheren we met een Virtuele Energiecentrale (VPP) de slimme warmtepompen, thuisbatterijen en omvormers van 46 huishoudens. Door handel op verschillende energiemarkten blijft energie betaalbaar en ontlasten we het net – met slechts 1/8e van de gebruikelijke netaansluiting. Waarbij bewoners de volledige controle houden over de aansturing.
- Smart Grid
Schoonschip bezit haar eigen elektriciteitsnet, waarbij bewoners dankzij een ontheffing van de Elektriciteitswet onderling energie kunnen delen via peer-to-peer (P2P) handel. - Duurzame opwekking en opslag
Zonnepanelen en aquathermie wekken lokaal energie op. Elke woning heeft een batterij en boilervat om energieoverschotten op te slaan en slim te gebruiken, wat het smart grid in balans houdt. - Eerste residentiële Energy Hub
Sinds 2019 is Schoonschip de eerste residentiële Energy Hub en Balanswijk van Nederland. Met acht jaar ontwikkeling en seconde-niveau data van 5 tot 7 slimme meters per woning hebben we een volwassen smart grid gebouwd, met echt slimme (voorspellings)algoritmen. - Virtuele Energiecentrale (VPP)
Sinds 2024 zijn alle batterijen, warmtepompen en omvormers slim aangestuurd door een Virtuele Energie Centrale (VPP). Dit systeem optimaliseert lokaal energiegebruik, handelt op verschillende energiemarkten om kosten te verlagen en past congestiemanagement toe om het net te ontlasten. - Bewoners centraal
Bewoners bepalen zelf hoe hun apparaten reageren op energiemarkten en schreven de regelstrategieën, gericht op duurzaamheid, sociale impact en betaalbaarheid. De energie-werkgroep beheert het systeem en houdt toezicht, terwijl bewoners betrokken blijven. - Partners en projecten
Schoonschip werkt samen met partners als Fraunhofer ITWM, Spectral en Greenchoice en neemt deel aan internationale innovatieprojecten als voorbeeldwijk voor toekomstige Balanswijken. - Kennisdeling en samenwerking
Meer weten over onze aanpak? We bieden kennisdeelsessies en werken mee aan innovatieve energieprojecten. 📩 energie@schoonschipamsterdam.nl
- Samenleven betekent voor Schoonschip: krachten bundelen. Samenwerken en elkaar en anderen inspireren tot een andere, duurzamere manier van leven zijn belangrijke uitgangspunten.
- Om woningen betaalbaar te houden is de helft van de arken op Schoonschip ontwikkeld als twee-onder-één kap. Daar wonen dus twee huishoudens op één ark: uniek in Nederland.
- Schoonschip is gestart vanuit een stichting, en is nu een VvE. Daarnaast heeft Schoonschip stichting Pioneer Vessel opgericht, om ons gedachtegoed uit te kunnen rollen. In werkgroepen buigen de bewoners zich over thema’s als smart grid & energie, nieuwe sanitatie, deelmobiliteit, ecologie, waterkwaliteit en communicatie. En dan is er de feestcommissie die alle bijeenkomsten faciliteert.
- We willen in contact met de omliggende wijk onderzoeken hoe we kunnen bijdragen aan een aantrekkelijke leefomgeving.
- Schoonschip ambieert een rol als koploper en pionier: een kweekvijver voor de nieuwste duurzame technieken en oplossingen. Om dit te bereiken werken we samen met innovatieve bedrijven en overheden en delen we onze ervaringen, zowel door deel te nemen aan innovatieve projecten op gemeentelijk, landelijk en Europees niveau als bijvoorbeeld via de Greenprint. Ook kun je voor advies terecht bij Schoonschip, zie daarvoor onze contactpagina.
- Wij vinden het prettig en noodzakelijk om het duurzame en sociale gedachtegoed met anderen te delen en kennis en kunde verder te brengen. Daarbij leren we graag van anderen en mag iedereen van ons leren.
- Door gezamenlijk ambities en kaders te formuleren en daarbinnen vrijheid te bieden aan bewoners en architecten, is een heel diverse, creatieve woonwijk ontstaan.
Ambities
We hebben nu we er eenmaal wonen volop ideeën en ambities.
We noemen er een paar:
We noemen er een paar:
De gezamenlijke inkoop van voedsel, om zo minder afval en mobiliteit te realiseren en biologische boeren uit de buurt een afzetkanaal te bieden. Hiervoor leggen we ondermeer contact met zorgboerderijen uit de omgeving.
We hebben drijvende tuinen, onder andere als broedplaats voor vogels. We willen daar verder experimenteren met waterzuiverende planten
We willen onze deelmobiliteit huub toegankelijk maken voor buurtbewoners. We werken daarvoor met de gemeente en de buurt samen, en willen zelfs meerdere buurthubs helpen realiseren.
Onze gemeenschappelijke ruimte is af. Die willen we inzetten voor bijvoorbeeld buurtactiviteiten, vergaderingen, yoga, filmavonden, kinderfeestjes, kledingruil. We hebben nog veel meer leuke plannen, denk bijvoorbeeld aan een drijvende markt of duurzaam filmfestival.
Het helpen uitrollen van ons Smart Grid. Hiervoor werken we met onze energie partners en diverse overheden samen, zodat andere bouwprojecten kunnen leren van – of zelfs aanhaken op – ons smart grid.
Excursies voor geïnteresseerden in duurzaam wonen op het water, in real life én virtueel. Zie voor meer informatie onze rondleidingen pagina.
Historie
De drijvende woningen van Schoonschip zijn per 2020 allemaal gerealiseerd.
Lees hier wat er aan voorafging.
“Ik zie de belangstelling voor waterwoningen dan ook eerder groeien dan krimpen. Mooi voorbeeld: de duurzame waterwoningen van de drijvende woonwijk Schoonschip”
De Bewoners
Schoonschip biedt een woonplek aan 46 huishoudens en iets meer dan 100 bewoners, van jong tot oud.
Het ontwikkelen, ontwerpen en realiseren van Schoonschip was een enorm lang en bewerkelijk traject, waarbij lang onzeker bleef of de wijk gerealiseerd kon worden en of de ambities die we voor ogen hadden haalbaar waren. Schoonschip is er trots op dat de groep bewoners zo enthousiast was en bleef, dat zelfs zonder garantie op een woning substantiële investeringen door alle bewoners werden gedaan, financieel en in tijd. Door het jarenlange ontwikkeltraject en de nauwe samenwerking zijn we een zeer hechte groep van betrokken bewoners geworden.
Kavel 21, vlnr: Theo, Ferrie, Paul en Thomas
(Foto: Manon van der Zwaal)
Thomas Sykora (filmmaker, fotograaf, duurzaam ondernemer):
Ik heb mijn moeder en haar vriend Paul er bij gevraagd en daarna ook mijn oom Theo. Deels vanuit financierbaarheid, maar ook vooruitdenkend: als ik kinderen zou krijgen, kan mijn familie ze soms opvangen. En andersom kan ik hen helpen als dingen lastig voor ze worden.
Kavel 17, vlnr: Timo, Yvonne, Markus en Emil
(Foto: Manon van der Zwaal)
Markus Schmid (campagneleider WISE):
Wij hebben gekozen voor strobouw. Je stopt dan letterlijk strobalen in de muren van je huis. Dat is naar ons weten nog niet eerder toegepast op een drijvende woning. Maar het wordt absoluut geen hobbitstee. Onze architect Hans Kuijpers werd geïnspireerd door de moderne Japanse architectuur.
Kavel 30, vlnr: Joshua, Matthijs, Miro, Milan en Nienke
(Foto: Manon van der Zwaal)
Matthijs Bourdrez (duurzaamheidsingenieur):
Ik verheug me waanzinnig op de mogelijkheden die wonen op Schoonschip zullen bieden. Ik beloof iedereen: duurzaam leven is een geweldige kick. Denk aan elektrisch rijden of douchen onder een recycle douche. En dan geen maandelijkse energierekening!
Kavel 22, vlnr: Marjolein, Thijmen, Lucas en Sjoerd
(Foto: Manon van der Zwaal)
Marjolein Smeele (architecte):
Als architect voel ik de noodzaak om een duurzaam voorbeeld te stellen. Als ik het al niet doe, wie dan wel? Ook wil ik mijn kinderen duurzaam handelen als een vanzelfsprekendheid meegeven in hun opvoeding. Wij moeten er nog over nadenken, zij hopelijk niet.
Kavel 10, vlnr: Mijke, Linne, Froukje en Wouter
(Foto: Manon van der Zwaal)
Mijke de Kok (architecte):
Het is een droom voor ons om zelfvoorzienend te kunnen leven, en om ons eigen duurzame huis en leefomgeving te bouwen. Deze twee dromen komen samen in Schoonschip. Het is heel bijzonder om onderdeel te zijn van de groep enthousiaste bewoners die dit vormgeven.
Kavel 7, vlnr: Lieve Sue, Mike en Marius
(Foto: Manon van der Zwaal)
Lieve Sue de Blok (producer/regisseur) & Marius Gottlieb (creatief/kok/presentator):
We wilden allebei altijd al op een woonboot wonen en al helemaal op een duurzame. Omdat initiatiefnemer Marjan de zus van Lieve is, heeft ze het project vanaf het begin meegemaakt en het was altijd een droom om er aan mee te doen.
Kavel 24, vlnr: Siti, Bart, Boet, Marijke en Martijn
(Foto: Manon van der Zwaal)
Bart Mol (scrum master)
We hebben het hele ontwikkeltraject in goede harmonie afgelegd, met vele sessies bij kozijn-, deuren-, trappenleveranciers en diverse leuke eettentjes. Ook zakelijk hebben we elkaar inmiddels gevonden. Siti & Martijn hebben bijvoorbeeld de organisatie gedaan van het symposium ter ere van de lancering van ons eerste boek ‘Eet als een expert’.
Kavel 9, vlnr: Sascha, Olga, Zoja
(Foto: Manon van der Zwaal)
Olga Bednarz (kunstenaar)
Het ontwerp van ons huis was een lang proces. Na een aantal jaren en wel vijf verschillende ontwerpen, hebben we ons doel bereikt: een simpele maar functionele ruimte met enkele geweldige twists. Het was vaak moeilijk om te gaan voor milieuvriendelijke materialen en binnen ons budget te blijven, maar we hebben altijd manieren gevonden waarop dat gelukt is. Nu zijn we druk met het kiezen van de juiste materialen voor het binnenontwerp. En we zien enorm uit naar het moment waarop we ons huis met planten kunnen inrichten, binnen en buiten!
Kavel 8, vlnr: Corinne & Petr
(Foto: Manon van der Zwaal)
Corinne van Egeraat (documentaire filmmaker)
Het is altijd al Petr’s droom geweest om op het water te wonen. Hij is een waterdier. Hij beoefent verschillende watersporten en is op het water domweg gelukkig. Corinne vond zijn fantasie om op een woonboot te wonen, toen hij net in Amsterdam kwam wonen, nogal een toeristisch cliché. Woonboten zijn vaak niet echt praktisch, de plafonds zijn laag (Petr is 2m3), ze zijn duur, klein en niet energie efficiënt: kortom voor toeristen. Maar toen kwam in 2013 Schoonschip langs. We waren hierover beiden super enthousiast: we gaven ons op en werden geaccepteerd. We kunnen ons geluk niet op.
Kavel 11, vlnr: Peer, Hanneke, Manon, Dylan, Brian en Bo
(Foto: Manon van der Zwaal)
Peer de Rijk (directeur milieuorganisatie WISE)
‘Mijn beginjaren in Amsterdam heb ik in het pand “Het Einde van de Wereld” gewoond, op een van alles en iedereen verlaten eiland met aan alle kanten water. Ik houd van bijzondere plekken en van water om me heen. Toen ik iets las over Schoonschip zei ik tegen mezelf; ook al is de groep al lang bezig en is er geen plek meer, hier moet en zal ik gaan wonen.’
Kavel 13, vlnr: Harm Jan, Jan Peter, Nicole en Sander
(Foto: Manon van der Zwaal)
Harm Jan Kinkhorst (tv-maker) en Jan Peter Pellemans (tv-maker en trainer)
‘We hopen dat Schoonschip een vrolijk en ideeënrijk drijvend dorp wordt waarin we voor elkaar klaar staan.’
